Η οικογένεια της Δέσποινας Μουστάνη

Η Δέσποινα Μουστάνη το γένος Μπιμπέλα, γεννήθηκε το 1880 στις Κυδωνίες (Αϊβαλί) του ομώνυμου καζά στο σαντζάκι της Σμύρνης και ήρθε στο Βόλο ως ανταλλάξιμη πρόσφυγας το καλοκαίρι του 1924 μαζί με τα εφτά παιδιά της. Λίγους μήνες πριν είχε χάσει τον σύζυγό της Ευάγγελο Μουστάνη, κτηματία, ο οποίος δολοφονήθηκε από Τούρκο στο Αϊβαλί. Η γνωριμία της οικογένειας με ένα ναύτη του Βασιλικού Ναυτικού λίγο καιρό πριν, με καταγωγή από το Καραμπάσι (Άγιος Βλάσιος) του Πηλίου, στάθηκε καίρια στην επιλογή εγκατάστασής της στην Ελλάδα. Ύστερα από μικρή παραμονή στη Μυτιλήνη, και ενώ ο μεγάλος γιος της αποφάσισε να παραμείνει στο νησί και να γίνει χωροφύλακας- η Δέσποινα Μουστάνη, αναζητώντας το μοναδικό γνωστό που ήξερε, έφτασε το καλοκαίρι του 1924 στο Βόλο και από εκεί κατευθύνθηκε στο Καραμπάσι. Εργάστηκε ως υπηρέτρια στο σπίτι του γιατρού του χωριού. Οι πέντε κόρες της κεντούσαν και έπλεκαν επί παραγγελία, ενώ ο μικρότερος γιος ο Γιώργος, δώδεκα ετών, εργαζόταν στα χωράφια.

Ένα χρόνο μετά την άφιξή της, συμπληρώνει τη δήλωση εκκαθάρισης προς τη Μικτή Επιτροπή επί της Ανταλλαγής των Ελληνοτουρκικών Πληθυσμών, καταγράφοντας την ακίνητη και κινητή της περιουσία στο Αϊβαλί. Συγκεκριμένα αναφέρει την οικία της στην συνοικία της Αγίας Τριάδας αποτελούμενη από έξι δωμάτια και μία αυλή, ένα αμπέλι 12 στρεμμάτων στη θέση «Τατλίου», ένα μαγαζί στο χωριό Αγιασμάτ κι ένα χωράφι 40 στρεμμάτων με σιτηρά και διάφορα όσπρια στη θέση «Μακαρονία». Σημειώνει πως τα τρία πρώτα ακίνητα αποτελούσαν προικώα της, ενώ το τελευταίο χωράφι ανήκε στο σύζυγό της Ευάγγελο, ο οποίος πριν το θάνατό του, το μεταβίβασε στην ίδια. Οι τίτλοι ωστόσο αυτοί και όποια άλλα αποδεικτικά ιδιοκτησίας, παρέμειναν «πίσω» κατά την αναχώρησή τους. Στη δε κινητή περιουσία της καταγράφει την αξία των διαφόρων επίπλων και σκευών, τις προίκες των θυγατέρων της, το σιτάρι που υπήρχε στις αποθήκες, αλλά και τα ζώα που είχε η οικογένεια στην κατοχή της: 55 πρόβατα, 6 βόδια και 7 ίππους. Υπολόγισε, σύμφωνα με την εκτίμησή της, την ακίνητη περιουσία σε 1.080 χρυσές λίρες Τουρκίας και την κινητή σε 360 χρυσές λίρες. 

Το συνολικό ποσό των 1.440 λιρών κρίθηκε προφανώς υπερβολικό από την Εκτιμητική Επιτροπή της Διεύθυνσης Ανταλλαγής του Υπουργείου Γεωργίας, η οποία της επιδίκασε λίγους μήνες αργότερα, το ποσό των 817 λιρών. Η ίδια φαίνεται πως έλαβε από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος τριάντα ομολογίες, που της επέτρεψαν να εγκατασταθεί στον προσφυγικό συνοικισμό της Νέας Ιωνίας με τις μικρότερες κόρες της και το γιο της Γιώργο. Οι οικογενειακές διηγήσεις αναφέρουν πως η ίδια δεν έλαβε ποτέ τις ομολογίες που της αναλογούσαν. Οι τρεις μεγαλύτερες κόρες της παντρεύτηκαν γρήγορα εμπόρους που διατηρούσαν επαγγελματικές σχέσεις με το Πήλιο και εγκαταστάθηκαν οι δύο στη Θεσσαλονίκη και η τρίτη στην Ελασσόνα. 

Νέα κατοικία της από το 1927 θα είναι το Τετράγωνο Δ αρ. 4, στην οδό Μακεδονίας, δίπλα από την Ευαγγελίστρια. Κοντά της παρέμεινε ο Γιώργος που εργάστηκε ως χτίστης και με τη δική του οικογένεια εγκαταστάθηκε στο ίδιο προσφυγικό Τετράγωνο. Στη διάρκεια της Κατοχής, η Δέσποινα διένυσε πολλές φορές την απόσταση από τη Νέα Ιωνία έως το Καραμπάσι με τα πόδια, αναζητώντας στήριγμα στις παλιές της φιλίες. Συνήθιζε να λέει πως το χωριό τους έσωσε από την πείνα. 

Η Δέσποινα Μουστάνη είχε την τύχη να ζήσει πολλά χρόνια και να γνωρίσει δισέγγονα. Πέθανε το 1972 σε ηλικία 92 ετών. Στο Αϊβαλί δεν θέλησε να πάει ποτέ.