Η εγκατάσταση των μικρασιατών προσφύγων στο Ξηρόκαμπο, 1924-193. Γ. τα Τζαμαλιώτικα

Τα Τζαμαλιώτικα αποτελούν έναν ξεχωριστό προσφυγικό πυρήνα μέσα στο συνοικισμό της Νέας Ιωνίας, που δημιουργήθηκαν από τη μεταστέγαση των εγκατεστημένων προσφύγων στην καπναποθήκη του Μουσταφά Τζαμαλή, μουσουλμάνου εμπόρου ο οποίος αναχώρησε, ως «ανταλλάξιμος» από την πόλη, το καλοκαίρι του 1924. Ο Μ. Τζαμαλής υπήρξε ενεργό μέλος της τοπικής κοινωνίας, μεγάλος ευεργέτης της «Φιλοπτώχου Αδελφότητας Βόλου» και πρωτεργάτης της Επαγγελματικής Σχολής του Ορφανοτροφείου της, ενώ είχε εκλεγεί στο διοικητικό συμβούλιο της Αδελφότητας τον Ιανουάριο του 1924, μήνες πριν την αναχώρησή του. Η απαλλοτρίωση της σημαντικής ακίνητης περιουσίας του (οικίες, αποθήκες, κτήματα) συνδέθηκε με την τύχη των προσφύγων που διέμεναν στην αποθήκη της διασταύρωσης των οδών 2ας Νοεμβρίου και Ξενοφώντος. Η επίταξη των κτημάτων του Τζαμαλή, πάγιο αίτημα των προσφύγων, δεν ικανοποιήθηκε και η διαχείριση της μουσουλμανικής αυτής περιουσίας, πέρασε στα χέρια της Εθνικής Τράπεζας που ανέλαβε να αποκαταστήσει τους δυσαρεστημένους πρόσφυγες.         

Η νέα αυτή προσφυγική γειτονιά, δημιουργήθηκε στα τέλη του 1926-αρχές του 1927, μακριά από την αποθήκη του Τζαμαλή, δίπλα από τα προσφυγικά Τετράγωνα και είχε αρκετές ομοιότητες με αυτά: παράταξη των οικημάτων σε σχήμα τετραγώνου με εσωτερική αυλή, όπου υπήρχαν τα πλυσταριά και τα κοινά αποχωρητήρια. Οι οικίες-δωμάτια ήταν 104 στον αριθμό, «στριμωγμένα» το ένα κολλητά στο άλλο, καταλαμβάνοντας την έκταση που σχημάτιζαν οι οδοί Δορυλαίου – Ικονίου – Μ. Αλεξάνδρου- Μαγνησίας συνολικής έκτασης 6.500 τ.μ. Τα μικρά σπίτια των Τζαμαλιώτικων επικοινωνούσαν μεταξύ τους και με τα γειτονικά Τετράγωνα μέσω μικρών δρόμων, αλλά και στενότερων διόδων πλάτους ενός περίπου μέτρου.

Η πυκνή συμβίωση και γειτνίαση στα Τζαμαλιώτικα, δεν επέτρεπε την ανάπτυξη ιδιωτικότητας ανάμεσα στους κατοίκους.. Η κοινή χρήση των πλυσταριών, των αποχωρητηρίων, των μικρών δρόμων και πλατειών αποτελούσε συχνά την αφορμή για τσακωμούς και έντονους καβγάδες. Από την άλλη, οι ηλικιωμένοι σήμερα κάτοικοι των Τζαμαλιώτικων, δεύτερης και τρίτης γενιάς πρόσφυγες, θυμούνται τα μεγάλα γλέντια στις πλατείες, τις ατελείωτες ώρες συζήτησης τα απογεύματα, το ασταμάτητο «μοίρασμα» ιδεών και εμπειριών, καθώς οι ίδιες ακριβώς συνθήκες διαβίωσης, γεννούσαν έντονα συναισθήματα αλληλοβοήθειας, συμπαράστασης και υποστήριξης.