Καστρόπληκτα στην Επταπυργίου

Φωτογραφίες με την περιοχή των καστρόπληκτων της οδού Επταπυργίου (Άνω Πόλη) στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και η ίδια περιοχή το 2021. Τα καστρόπληκτα είναι μικρά σπίτια, τα περισσότερα με εμβαδό από 40 έως 70 τμ. που κατασκεύασαν οι πρόσφυγες μετά το 1922 και πολλά από αυτά εφάπτονται ή χρησιμοποιούν μέρος των βυζαντινών τειχών ως μέρος του κτίσματος. Συνήθως έχουν μια μικρή αυλή, η τουαλέτα βρίσκεται σε εξωτερικό χώρο και είναι βαμμένα σε ποικίλους χρωματισμούς. Τα περισσότερα εναπομείναντα καστρόπληκτα στην επικράτεια του Δήμου Θεσσαλονίκης βρίσκονται επί της οδού Επταπυργίου και κατά μήκος των δυτικών τειχών και λιγότερα στα ανατολικά τείχη. Συνολικά είναι περίπου 150 κτίσματα εκ των οποίων σήμερα λιγότερο από τα μισά κατοικούνται. Η ιστορία της κατεδάφισης και απομάκρυνσης των κατοίκων τους ξεκινάει ήδη από το 1931 με το Π.Δ. «περί αναθεωρήσεως τμήματος του σχεδίου της πόλεως Θεσσαλονίκης» (ΦΕΚ 406Α/04.12.1931) και την πρόβλεψη για κατεδάφιση περίπου 900 κτισμάτων κατά μήκος των τειχών της πόλης ώστε να δημιουργηθεί πράσινη ζώνη. Από τότε τα χαρακτηρισμένα ως κατεδαφιστέα κτίσματα ονομάστηκαν «καστρόπληκτα».

Στη συνέχεια, τα τείχη της Θεσσαλονίκης εντάχθηκαν στην λίστα των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO και στα νέα πολεοδομικά σχέδια επαναλαμβάνεται η ρητή πρόβλεψη κατεδάφισης των καστρόπληκτων. Το 1981 προβλέπεται η μετεγκατάσταση των κατοίκων των καστρόπληκτων σε οικόπεδα στο δήμο Πολίχνης που θα εξασφάλιζε η ΔΕΠΟΣ – ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΕΓΑΣΗΣ), ωστόσο και αυτή η απόπειρα δεν προχώρησε. Τελικά ενόψει της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας του 1997 ανακοινώθηκε η κατεδάφισή τους ώστε να αναδειχθούν τα τείχη και να δημιουργηθεί ζώνη πρασίνου κατά μήκος των τειχών, για το σκοπο αυτό εξασφαλίστηκε κονδύλιο 2.5 δισεκατομμυρίων δραχμών. Λόγο αντιδράσεων των κατοίκων αλλά και προβλημάτων αποζημίωσης η κατεδάφιση και ανάπλαση της περιοχής καθυστέρησε και ουσιαστικά άρχισε να υλοποιείτε μετά το 2010. Το πρόγραμμα της κατεδάφισης προβλέπει τη δημιουργία ζώνης πρασίνου περίπου 20 μέτρων δίπλα στα βυζαντινά τείχη και τη διατήρηση 16 κτισμάτων, όχι ως χώρους κατοικίας αλλά ως πολιτιστικά ιστορικά μνημεία των προσφύγων. Η ανάπλαση και συντήρηση των τειχών εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) έχει ονομασία «Συντήρηση και προστασία των βόρειων, βορειοδυτικών και δυτικών τειχών της Θεσσαλονίκης», κύριος στόχος της δραστηριότητας που υποστηρίζεται από τη πράξη του προγράμματος είναι η «Προώθηση της ανάπτυξης με την αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς» και έχει προϋπολογισμό 2 εκ. ευρώ.