Κατάστημα πώλησης κουμπιών, εκκινήσεις

«Της οικογένειας -η εμπλοκή με το εμπόριο ξεκινά το 1942. Ξεκίνησε σε ένα κατάστημα από αυτά που οι Γερμανοί είχαν κατασχέσει από τους Εβραίους που στείλανε στο Άουσβιτς ή στα άλλα κέντρα εξόντωσης. Ο πατέρας μου, επειδή δούλεψε στη Γερμανία μέσα στην κατοχή με το παιδομάζωμα, δεν ξέρω αν θυμάσαι ότι οι Γερμανοί μαζεύαν τα δεκαοχτάχρονα και εικοσάχρονα παιδιά και τα στέλναν στη Γερμανία με το ζόρι να δουλέψουν σε εργοστάσια. Λοιπόν, δούλεψε δύο χρόνια στη Γερμανία, σε εργοστάσιο κατασκευής αρμάτων. Φεύγοντας από εκεί του δώσαν ένα χαρτί και του είπαν «Όταν θα γυρίσεις στην Ελλάδα μπορείς να ζητήσεις δουλειά από τη γερμανική κατοχή». Λοιπόν, τότε τα πράγματα ήταν πάρα πολύ δύσκολα. Ο κόσμος πεινούσε, δεν υπήρχε δουλειά, δεν υπήρχε φαγητό. Πήγε λοιπόν ο πατέρας μου στην αντίστοιχη υπηρεσία και του είπαν: «εσύ, επειδή δούλεψες για τη Γερμανία, θα σου δώσουμε ένα κατάστημα». Και του έδωσαν ένα κατάστημα στην οδό Βενιζέλου. Το οποίο ήταν σχεδόν γεμάτο από εμπορεύματα. Δηλαδή είχε υφάσματα, είχε φόδρες, είχε είδη ραπτικής, είχε κουμπιά. Και έτσι ξεκίνησε όλη η οικογένεια να δουλεύει αυτό το κατάστημα. Ο μπαμπάς μου ήταν τότε είκοσι δύο χρονών. Μέσα στην κατοχή, με τις όποιες δυσκολίες είχε η εποχή». 

Ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης αφηγείται στο απόσπασμα που παρατίθεται τις εκκινήσεις της ενασχόλησης της οικογένειάς του με την εμπορία ειδών ραπτικής. Πρόκειται για μια επιχείρηση που συνδέθηκε στενά με την άνθιση του τομέα της εμπορίας ενδυμάτων στη Θεσσαλονίκη, ως σημαντικός εμπορικός πάροχος κουμπιών -κάποτε και πρώτων υλών σχετικά με την κατασκευή ενδυμάτων, σε βιοτεχνίες, εργαστήρια και ατελιέ της πόλης και πέραν αυτής. Σύμφωνα με την αφήγηση του τωρινού ιδιοκτήτη, η ιστορία της επιχείρησης ξεκινά κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ο πατέρας του αφηγητή επιστρέφει από αναγκαστικά έργα στη Γερμανία. Τότε, η γερμανική διακυβέρνηση του αποδίδει ένα κατάστημα στην οδό Βενιζέλου που νωρίτερα είχε κατασχεθεί.

Η καταναγκαστική στρατολόγηση σε έργα στη Γερμανία, σύμφωνα με την Παναρέτου ήταν μια τακτική που αφορούσε κυρίως νέους, οι οποίοι κάποτε ανέπτυξαν αντιστασιακή δράση ή έτυχε να βρεθούν σε λάθος σημείο τη λάθος στιγμή και έτσι εκτοπίστηκαν σε ναζιστικά στρατόπεδα για καταναγκαστική εργασία (βλέπε και τεκμήριο GKT013). Αυτό συνέβη εξαιτίας των μεγάλων ανθρώπινων απωλειών στα μέτωπα του πολέμου και της τότε μεγάλης ανάγκης για συνεχή κατασκευή και παροχή πολεμικού υλικού στα μέτωπα αυτά. Έτσι, οι εκτοπισμένοι εργάστηκαν σε στρατόπεδα συνήθως σχετικά με την κατασκευή νέου πολεμικού υλικού για τη ναζιστική Γερμανία. Οι εκτοπίσεις ανθρώπων από την Ελλάδα -εν προκειμένω μη Εβραίων, κορυφώθηκαν κατά τα έτη 1943 και 1944, όμως είχαν ξεκινήσει από το 1939, ενώ μέχρι σήμερα έχει μείνει άγνωστος τελικά ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που βρέθηκαν σε αυτή τη συνθήκη ομηρίας (Χανδρινός, 13/05/2020).

Συγχρόνως με τους εκτοπισμούς προσώπων, στη Θεσσαλονίκη, τα βασανιστήρια ή τον έλεγχο της μετακίνησης, ένα ακόμη μέτρο που έλαβε η ναζιστική διακυβέρνηση προκειμένου για τον έλεγχο του πληθυσμού στη διάρκεια της κατοχής ήταν η κατάσχεση καταστημάτων και περιουσιών και η επίταξη χώρων. Συχνά, τα επιταγμένα καταστήματα αποδόθηκαν σε νέους ιδιοκτήτες προς λειτουργία. Η δυσπραγής συνθήκη της κοινωνικής και παγκόσμιας ανθρώπινης κρίσης άγγιζε τον εμπορικό κόσμο και έμοιαζε να τον διαμορφώνει εκ νέου.