Η εγκατάσταση των προσφύγων το 1922

Το κύμα των Μικρασιατών προσφύγων προς την Ελλάδα από τον Αύγουστο του 1922 κι εξής απαιτούσε την οργάνωση έκτακτων μηχανισμών υποδοχής τους. Ένα από τα πρώτα ζητούμενα ήταν η στέγασή τους.

Σχετικά με το θέμα αυτό, το ελληνικό κράτος είχε μια εμπειρία ήδη από τη μαζική άφιξη προσφύγων κατά την προηγούμενη δεκαετία. Ένα σημαντικό μέτρο που διαπραγματευόταν διαχρονικά ήταν οι επιτάξεις κατοικιών. Το ζήτημα ήταν λεπτό καθώς ήταν σαφές, ήδη από σχετική έκθεση του 1920 του Υπουργείου Περιθάλψεως, ότι οι επιτάξεις έθιγαν το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, κατοχυρωμένο «από τον θεμελιώδη Νόμον της Πολιτείας», το Σύνταγμα. Όμως, το κύμα προσφύγων του φθινοπώρου του 1922 ξαναέθετε το ζήτημα των κατοικιών.

Στα Χανιά, όπως φαίνεται στα δημοσιεύματα των εφημερίδων, πρόσφυγες είχαν εγκατασταθεί σε επιταγμένα σπίτια ήδη τον Σεπτέμβριο του 1922. Οι τοπικές εφημερίδες έθιγαν διακριτικά το θέμα, πιθανότατα σε μια προσπάθεια να μην πυροδοτήσουν αντιδράσεις των ιδιοκτητών των επιταγμένων αυτών οικιών. Δεν παρέβλεψαν, όμως, τις διαμαρτυρίες των τελευταίων, οι οποίοι κατήγγειλαν ότι συχνά η εγκατάσταση προσφύγων στις οικίες είχε πραγματοποιηθεί χωρίς προηγούμενη συνεννόηση μαζί τους. «Του λοιπού ουδεμία επίταξις οικίας θέλει λάβη χώραν, άνευ προηγουμένης συνεννοήσεως των ιδιοκτητών», έγραφε ο τοπικός Κήρυξ τον Οκτώβριο του 1922. Η δυσκολία, πάντως, στη διαχείριση του ζητήματος της στέγασης για το 1922 προσπάθησε να κλείσει το Νομοθετικό Διάταγμα της 23^ης Νοεμβρίου 1922, «Περί επιτάξεως κατοικουμένων ή οπωσδήποτε χρησιμοποιουμένων ακινήτων». Σύμφωνα με αυτό, το κράτος επέτρεπε το επείγον μέτρο επίταξης ακόμη και κατοικημένων οικιών, σύμφωνα με ορισμένες προϋποθέσεις.

Την ίδια στιγμή, στην πόλη είχε γίνει ευρύτατη χρήση δημόσιων κτιρίων για την εγκατάσταση των χιλιάδων που κατέφταναν με πλοία. Στο φύλλο της εφημερίδας Κήρυξ, της 12^ης Οκτωβρίου 1922, στην «Στήλη διά τους πρόσφυγας» αναφέρονται τα σημεία παραμονής προσφύγων στην πόλη και τα περίχωρά της. Το Παρθεναγωγείο, ένα Μουσουλμανικό Σχολείο, το κτίριο της Σχολής Χωροφυλακής, ο Ιταλικός Στρατώνας είναι μόνο κάποια από τα δημόσια κτίρια της πόλης που φιλοξενούσαν πλήθος κόσμου.

Παράλληλα, η εφημερίδα δημοσίευσε διαμαρτυρίες γονέων για την επίταξη σχολείων, πράγμα που συνεπαγόταν τη μη λειτουργία τους. Η τοπική αυτοδιοίκηση απάντησε άμεσα ανακοινώνοντας την εκκένωση εκκλησιαστικών κτιρίων για την εγκατάσταση των προσφύγων  που στεγάζονταν στα συγκεκριμένα σχολικά κτίρια. Δημοσίευμα της αθηναϊκής εφημερίδας Εμπρός λίγες μέρες αργότερα, επιβεβαίωνε τα παραπάνω: «Η εγκατάστασις των προσφύγων εν Κρήτη βαίνει κανονικωτάτη, εγκαθισταμένων τούτων εις τάς μονάς, αίτινες εκκενούνται υπό των μοναχών» (14.10.1922).