Από την προσφυγιά στη Γερμανία (η λογοτεχνική αποτύπωση)

Το πεζογράφημα «Ψηλά στο Εσκί Ντελίκ» του Γιώργου Ιωάννου αποδίδει με τη βιωματική γλώσσα του συγγραφέα την πορεία δύο προσφυγικών οικογενειών. Από τη Θράκη στη Θεσσαλονίκη στο Εσκί Ντελίκ (Παλιά Πύλη), περιοχή των Συκεών που εφάπτεται της δυτικής πορτάρας και από εκεί, η δεύτερη γενιά, στη Γερμανία. 

Δύο γάμοι από συνοικέσιο για τη διεκδίκηση καλύτερων τουρκικών οικοπέδων, ο ξεπεσμός των αρχοντικών οικογενειών της Θράκης λόγω της προσφυγιάς, η ιστορία των τειχών της Θεσσαλονίκης και οι πολλαπλές χρήσεις τους, οι αρρώστιες και οι θάνατοι, ο εμφύλιος και η μεταπολεμική μετανάστευση της δεύτερης γενιάς είναι οι θεματικές του πεζογραφήματος. 

Αξίζει να σημειωθεί η παράθεση του γνωστού τραγουδιού «Αν δεν σου δώσει η μάνα σου σαράντα ομολογίες» με παραλλαγή των στίχων προσαρμοσμένων στα γεωγραφικά δεδομένα της Θεσσαλονίκης (σελ. 13).

«Αν δεν σου δώσει η μάνα σου σαράντα ομολογίες

σαράντα ομολογίες

-αχ, σαράντα ομολογίες…

Και μαγαζί στο Μεβλανέ

και πάλι είναι λίγες

-αχ, και πάλι είναι λίγες…»

Η παραλλαγή που σώζει ο Ιωάννου μιλάει για μαγαζί στο Μεβλανέ, δηλαδή την περιοχή του Μεβλεβιχανέ στη Παναγία Φανερωμένη όπου βρισκόταν περίφημος οθωμανικός τεκές του θρησκευτικού τάγματος των Μεβλεβήδων και περιλάμβανε τζαμί, μεντρεσέ (εκπαιδευτήριο), κοιτώνες, μια κρήνη και κοιμητήριο.   

Σημειώνουμε ακόμα την αναφορά στο «καφενείο που ακουμπάει στα τείχη» (σελ. 15) όπου ο συγγραφέας αναφέρεται μάλλον στο καφενείο Μακεδονικό το οποίο εφάπτεται στο εξωτερικό τείχος δίπλα στην δυτική Πορτάρα. Το μαγαζί λειτουργούσε ανελλιπώς από το 1920. Τα τελευταία χρόνια λειτουργούσε ως ταβέρνα. Έκλεισε το 2017. Σήμερα η εντοιχισμένη ταμπέλα που υπήρχε στο μαγαζί έχει αφαιρεθεί.  

Στην τηλεοπτική εκπομπή με τίτλο «Η ΕΡΤ στη βόρεια Ελλάδα, Η πρωτεύουσα των προσφύγων», παραγωγής 1982, ο Γιώργος Ιωάννου παρουσιάζει την ιστορία της εγκατάστασης των Ποντίων στην Καλαμαριά μέσα από προσωπικές μαρτυρίες προσφύγων. Στην αρχή της εκπομπής, το απόσπασμα που παρουσιάζεται εδώ, μιλάει για τους πρόσφυγες στην Άνω Πόλη και περιηγείται στο Εσκί Ντελίκ, κάνοντας μια μικρή στάση έξω από το καφενείο Μακεδονικό.