Διαδοχικές αφίξεις προσφύγων με την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου

Η κατάρρευση του μετώπου τον Αύγουστο του 1922 ήταν η αρχή μιας τεράστιας πληθυσμιακής μετακίνησης από τη Μικρά Ασία προς την Ελλάδα. Η μετακίνηση των πληθυσμών αυτών δεν ήταν συντεταγμένη. Αρκετοί από όσους κατάφεραν να φτάσουν σε ελληνικό έδαφος δεν εγκαταστάθηκαν στον τόπο της αρχικής άφιξής τους. Μετακινήσεις καταγράφηκαν εντός Ελλάδας κατά την ίδια περίοδο που συνεχίζονταν οι μαζικοί ερχομοί προσφύγων από την Μικρά Ασία. Υπήρξαν πλοία με πρόσφυγες, τραυματίες και αιχμάλωτους πολέμου που έφτασαν απευθείας σε λιμάνια της Κρήτης· παράλληλα, αρκετές καραβιές από τον Πειραιά και αλλού μετέφεραν πρόσφυγες στην Κρήτη (Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο) την ίδια περίοδο.

Την εικόνα του φθινοπώρου του 1922 για τα Χανιά μας δίνουν εφημερίδες της εποχής. Η εφημερίδα Εμπρός, με έδρα την Αθήνα, στα φύλλα της 13^ης και της 22^ης Σεπτεμβρίου ανακοίνωνε την απόφαση του υπουργείου να μεταφερθούν πρόσφυγες στην Κρήτη (10.000 σε καθένα νομό) και την υλοποίηση μέρους αυτής της απόφασης. Την άφιξη προσφύγων κατά τις ίδιες ημερομηνίες ανακοίνωνε η τοπική εφημερίδα Εσπερινός Ταχυδρόμος. Προφανώς, όσοι αναχώρησαν σύμφωνα με το ένα δημοσίευμα κι όσοι έφτασαν σύμφωνα με το άλλο, δεν ήταν η ίδια ομάδα προσφύγων. Τα δημοσιεύματα κοντινών ημερομηνιών, όμως, δίνουν την εικόνα των διαδοχικών αφίξεων χιλιάδων ανθρώπων στο νησί.

Ένα ενδιαφέρον σημείο του δημοσιεύματος της 13^ης Σεπτεμβρίου στο Εμπρός, είναι η λογική του υπουργείου να κατανεμηθούν οι πρόσφυγες «εις τας πλουσιωτέρας κοινότητας, εις τρόπον ώστε το ταχύτερον αποκαθιστάμενοι να γίνωσιν αυτάρκεις μή επιβαρύνοντες το Κράτος με την συντήρησίν των». Η τακτοποίηση των προσφύγων στα Χανιά, όπως και σε όλη την Ελλάδα, ήταν εξαιρετικά χρονοβόρα. Η εικόνα που έχουμε για την εγκατάστασή τους είναι ότι για μεγάλα διαστήματα τους επιτρεπόταν πρόχειρη διαμονή τους σε σπίτια και δημόσια κτίρια μεγάλης χωρητικότητας και η διαβίωσή τους ήταν διαρκές ζητούμενο. Την ίδια μέρα που η αθηναϊκή εφημερίδα δημοσίευε εκκλήσεις βοήθειας για τους πρόσφυγες, η τοπική εφημερίδα ανακοίνωνε την πλήρωση ενός ακόμη εκκενωμένου δημόσιου κτιρίου με τους πρόσφυγες που είχαν μόλις καταφτάσει στο λιμάνι της Σούδας: «επιτροπή αρμοδία παρέλαβε τούτους τους οποίους και ενεκατέστησεν εις τον παρά Τοπανά στρατώνα».