Γυναίκες και παιδιά πρόσφυγες στην καπνοβιομηχανία Ματσάγγου

Η καπνοβιομηχανία Ματσάγγου λειτούργησε στον Βόλο από το 1918 έως το 1972. Χιλιάδες άνθρωποι προερχόμενοι από διαφορετικά γεωγραφικά περιβάλλοντα εργάστηκαν σε αυτή: γηγενής πληθυσμός της πόλης, πρόσφυγες –πρώτης και δεύτερης γενιάς- εσωτερικοί μετανάστες. Σε αυτό δούλεψαν άνδρες και γυναίκες όλων των ηλικιών. Στον Μεσοπόλεμο, το εργατικό δυναμικό ήταν ιδιαίτερα νεανικό και η οργάνωση της εργασίας στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό και στην παιδική γυναικεία εργασία. Το φαινόμενο της εργασίας παιδιών που δεν ξεπερνούσαν την ηλικία των 13 ετών, συνδέεται σχεδόν αποκλειστικά με αυτή την εποχή και κυρίως με τις προσφυγικές οικογένειες, αλλά όχι αποκλειστικά με αυτές. 

Το  Δελτίο Μητρώου Προσωπικού αποτελεί την προσωπική καρτέλα του κάθε εργαζόμενου και εργαζόμενης στη βολιώτική καπνοβιομηχανία και σήμερα φυλάσσεται στο  αρχείο της Καπνοβιομηχανίας. Σε αυτήν καταγράφονται  αναλυτικά πληροφοριες για τον καθένα και την καθεμία που αφορούν στην χρονολογία γέννησης, τον τόπο προέλευσής του, την οικογενειακή του κατάσταση, την ηλικία της πρώτης εισόδου στο εργοστάσιο, το πόστο εργασίας, τη διεύθυνση κατοικίας, τη χρονολογία και την αιτία αποχώρησης από την καπνοβιομηχανία. Εκτός των άλλων, το Δελτίο Μητρώου Προσωπικού μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε το ζήτημα της παιδικής εργασίας στον κλάδο της καπνοβιομηχανίας και να παρατηρήσουμε πως αυτό συνδεόταν την περίοδο του Μεοπολέμου κυρίως με παιδιά, και κυρίως κορίτσια, προσφυγικής καταγωγής από τη Μικρά Ασία.

Η Κυριακή Κερανίδου γεννήθηκε στην Καισάρεια της Μικράς Ασίας, το 1919. Με την οικογένειά της, φτάνει στον Βόλο και εγκαθίστανται εκεί το 1924, ανάμεσα σε πολλούς ανταλλάξιμους πρόσφυγες της Σύμβασης της Λοζάνης. Δύο χρόνια αργότερα, το 1926, σε ηλικία 7 μόλις ετών, θα περάσει την πόρτα ενός εργοστασίου παραγωγής τσιγάρων της πόλης, το οποίο είχε ιδρυθεί μερικά χρονιά νωρίτερα και θα εξελισσόταν τις επόμενες δύο δεκαετίες σε μια από τις μεγαλύτερες καπνοβιομηχανίες της χώρας, της Καπνοβιομηχανίας Ματσάγγου.  Η παρουσία της Κυριακής στο εργοστάσιο δεν ήταν περιστασιακή. Παρέμεινε σ’ αυτό τριάντα χρόνια –με περιοδικές απολύσεις και επαναπροσλήψεις– μέχρι το 1956, όταν και αποχώρησε οριστικά λόγω ασθενείας. Ξεκίνησε την εργασία ως «πακεταρίστρια» και παρέμεινε σε αυτό το πόστο για είκοσι περίπου χρόνια. Τα τελευταία χρόνια στο εργοστάσιο τα πέρασε στο τμήμα χαρμανιών. Το 1925 η Γαρυφαλιά Ζαφειρίου, από τη Σμύρνη, μόλις 8 ετών θα βρεθεί και αυτή στον Ματσάγγο. Την επόμενη δεκαετία μικρά κορίτσια συνέχιζαν να περνούν την πόρτα του εργοστασίου, όπως η εννιάχρονη Ιουλία Κιζιράκου από το Βόλο το 1931 και η δεκάχρονη Κίτσα Κιζοπούλου με καταγωγή από το Αδα-Παζάρ της Μικράς  Ασίας, το 1935. Οι περιπτώσεις που μόλις αναφέραμε είναι μερικές μόνο από τις πολλές που καταγράφονται στο αρχείο της επιχείρησης και μαρτυρούν την παρουσία μικρών παιδιών, κυρίως κοριτσιών -ηλικίας 7 έως 13 ετών- στην καπνοβιομηχανία Ματσάγγου κατά τον Μεσοπόλεμο.