Η εγκατάσταση των μικρασιατών προσφύγων στο Ξηρόκαμπο, 1924-1930. Α. τα Προσφυγικά Τετράγωνα

Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν αρχικά, ύστερα από ενέργειες τοπικών επιτροπών και ιδιωτικών πρωτοβουλιών που συστήθηκαν ταχύτατα στην πόλη, όπως η επιτροπή κυριών και δεσποινίδων που κατήρτισε το Λύκειο Ελληνίδων, οι επιτροπές πολιτοφυλάκων, αλλά και η επιτροπή εράνων στην οποία πρωτοστάτησε ο Μητροπολίτης Δημητριάδος με γιατρούς και δικηγόρους της πόλης, σε αποθήκες (όπως των Γκανή, Ασβεστά, Σακκά, Τζαννίδου, κ.ά), στο σιδηροδρομικό σταθμό, σε σκηνές και παράγκες σε προαύλια εκκλησιών (Άγιοι Θεόδωροι, Μεταμόρφωση) σε σχολεία, καθώς και σε επιταγμένα οικήματα της πόλης. Σε λιγότερο από ένα χρόνο, ξεκίνησαν οι εργασίες κατασκευής του προσφυγικού συνοικισμού στη Θέση «Ξηρόκαμπος», βόρεια της πόλης και του χειμάρρου Κραυσίδωνα, από την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. 

Το μέγεθος του στεγαστικού προβλήματος των προσφύγων ήταν ανάλογο της δημογραφικής εικόνας τους. Είναι ενδεικτικό πως στην απογραφή των προσφύγων του Υπουργείου Υγιεινής, Προνοίας και Αντιλήψεως που διενεργήθηκε τον Απρίλιο του 1923, στην επαρχία Βόλου καταγράφονται 15.441 πρόσφυγες, εκ των οποίων οι 11.229 συγκεντρώνονται στην πόλη του Βόλου. 

Οι εργασίες του προσφυγικού συνοικισμού ολοκληρώθηκαν, ύστερα από καθυστερήσεις, κυρίως στην παράδοση των υλικών αλλά και στις χειμερινές παύσεις, τον Δεκέμβριο του 1924, με την «επίσημη» παράδοση των πρώτων οικημάτων στους πρόσφυγες. Αξίζει να σημειωθεί πως αρκετά από τα συγκεκριμένα σπίτια είχαν καταληφθεί νωρίτερα από πρόσφυγες, πριν τα εγκαίνια του συνοικισμού, στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν μία στέγη για την οικογένειά τους. Επίσης ήδη από τον Ιανουάριο του 1924 κι ενώ στην πόλη είχε ενσκήψει εξανθηματικό τύφος, προσβάλλοντας ιδιαίτερα τον προσφυγικό πληθυσμό που διέμενε εκτεθειμένος στο ψύχος και στις ανθυγιεινές αποθήκες, μεταφέρθηκαν οι πρώτοι νοσούντες  πρόσφυγες στο συνοικισμό, για λόγους απομόνωσης. 

Τα πρώτα μονοκάμαρα αυτά σπίτια χτίστηκαν το ένα κολλητά στο άλλο σχηματίζοντας τετράγωνα, παραταγμένα ανατολικά, βόρεια και νότια της σημερινής πλατείας της εκκλησίας της Ευαγγελίστριας, η οποία χτίστηκε το 1926 και άρχισε να λειτουργεί το 1927. Τα Τετράγωνα αυτά, δέκα στον αριθμό, διακρίνονταν με τα γράμματα Α, Β, Γ, Δ, Ε, Ζ, Η, Θ, Ι, Κ και στο σύνολό τους συγκέντρωναν 776 δωμάτια, προορισμένα για ισάξιο αριθμό οικογενειών. Στο κέντρο κάθε προσφυγικού Τετραγώνου υπήρχε ένας ανοιχτός χώρος, σαν πλατεία, όπου είχαν κατασκευαστεί ένα πλυσταριό και γύρω του σειρά αποχωρητηρίων, κοινόχρηστα για τις οικογένειες. Η διάταξη των οικημάτων ήταν εσωτερική για όσα από αυτά «κοιτούσαν» στην αυλή, ενώ υπήρχαν κι εκείνα που, χωρισμένα με μία μεσοτοιχία από τα πρώτα, έβλεπαν προς την εξωτερική περίμετρο. Η εγγύτητα προς τα αποχωρητήρια και την αυλή, έδινε ένα «πλεονέκτημα» στα σπίτια της εσωτερικής ζώνης, παρακινώντας ωστόσο τους κατοίκους των οποίων τα παράθυρα «κοιτούσαν» το δρόμο, να προβούν αργότερα σε μικρές επεκτάσεις και «διορθώσεις» της οικίας τους.        

Παράλληλα με τα προσφυγικά Τετράγωνα λιθόκτιστα ή τσιμεντόκτιστα, χτίστηκαν και τέσσερα μεγάλα διώροφα κτίρια, δύο εκ των οποίων λειτούργησαν ως δημοτικά σχολεία, αρρένων και θηλέων ήδη από το 1924. Η κατασκευή των προσφυγικών Τετραγώνων έλυσε μόνο μερικώς το πρόβλημα της στέγασης των προσφύγων, οι οποίοι σε αρκετές περιπτώσεις δεν μπορούσαν να αποπληρώσουν τις δόσεις τους στο Ταμείο της ΕΑΠ για την αγορά της κάμαράς τους.