Ο προσφυγικός συνοικισμός της ΕΑΠ στα Χανιά

Στην πόλη των Χανίων η αποκατάσταση των προσφύγων έγινε με διάφορους τρόπους και διήρκησε πολλά χρόνια. Μετά την πάροδο των πρώτων χρόνων, όταν πολλοί πρόσφυγες αποκαταστάθηκαν σε υπάρχοντα σπίτια, το 1928 η ΕΑΠ ξεκίνησε την κατασκευή του συνοικισμού αποκατάστασης αστών προσφύγων της πόλης.

Ο συνοικισμός χτίστηκε σε περιοχή εκτός σχεδίου πόλης, νοτιοδυτικά του μουσουλμανικού νεκροταφείου, όπως φαίνεται στην αεροφωτογραφία της πόλης του 1937. Το μεγαλύτερο κομμάτι της έκτασης αυτής, που συνολικά ήταν περίπου 36.000 τ.μ., ήταν περιουσία του ανταλλάξιμου μουσουλμάνου Μουσταφά Αληγιώτη. Το κράτος την παραχώρησε στην ΕΑΠ με ΦΕΚ του 1930, αφού είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή των οικιών.

Εκεί χτίστηκαν 40 διπλοκατοικίες για την στέγαση 80 οικογενειών. Παρέμειναν, ακόμη, 12 ακάλυπτα οικόπεδα τα οποία χτίστηκαν κάποια χρόνια αργότερα από το κράτος. Οι προδιαγραφές του συνοικισμού φαίνεται ότι ήταν οι ελάχιστα ανεκτές: τα σπίτια ήταν πολύ μικρά για οικογένειες, δηλαδή 35 τ.μ.. Εκτός οικήματος υπήρχε ένα μικρό μπάνιο. Κάθε σπίτι είχε μια αυλή περίπου 250 τ.μ. Κάθε διπλοκατοικία είχε ένα πηγάδι, λόγω έλλειψης δικτύου νερού. Για τις κατοικίες ακολούθησε αργότερα διαδικασία έκδοσης αδειών για την προσθήκη πλυσταριού.

Στον Τύπο της εποχής δημοσιεύτηκαν διαμαρτυρίες για τον συνοικισμό, οι οποίες ανάγκασαν την τοπική διοίκηση να κάνει αυτοψία για να διαπιστώσει την κατάστασή του. Οι διαμαρτυρίες ξεκινούσαν από τις πενιχρές προδιαγραφές της έκτασης των σπιτιών και έφταναν να θέτουν και ζητήματα ηθικής: «Εις το δωμάτιον που θα κοιμούνται οι γονείς, θα κοιμούνται και τα τέκνα των, τα οποία θα παραλαμβάνουν συχνότατα τα παραδείγματα των συζυγικών τρυφεροτήτων και πολύ πρόωρα θα εμβαθύνουν εις το μυστήριον της ζωής […]».

Οι οικίες που κατασκευάστηκαν αργότερα από το κράτος ήταν βελτιωμένες όσον αφορά το μέγεθος των σπιτιών και την εσωτερική διαρρύθμισή τους. Οι κρατικοί αυτοί συνοικισμοί χτίστηκαν σε διάφορα σημεία της πόλης, κυρίως με κριτήριο την ύπαρξη ανταλλάξιμων οικοπέδων: στις Φυστικιές (σήμερα περιοχή Κουμπέ), στον Άγιο Ιωάννη, στα Δικαστήρια και στην περιοχή του Μπόλαρη. Η κλήρωση που γινόταν για την αποκατάσταση των προσφύγων που περίμεναν στέγαση κοινοποιούνταν στον Τύπο. Στο συγκεκριμένο απόκομμα από τοπική εφημερίδα κοινοποιούνται τα ονόματα 72 οικογενειών που το 1937 θα περιλαμβάνονταν στην κλήρωση για αποκατάσταση σε σπίτια του νέου κρατικού οικισμού στου Μπόλαρη.

Οριοθετήθηκαν, επίσης, ανταλλάξιμα οικόπεδα για να μοιραστούν σε πρόσφυγες που θα έκαναν αυτοστέγαση. Η διαδικασία αυτή δεν ολοκληρώθηκε στον Μεσοπόλεμο. Η περίοδος του πολέμου και της Κατοχής δημιούργησε επιπλέον άστεγους βομβόπληκτους, πράγμα που δυσχέρανε ακόμη περισσότερο τη στεγαστική αποκατάσταση. Κατά τη δεκαετία του 1950 το κράτος προσπάθησε να συνεχίσει την απόδοση οικοπέδων σε μη αποκατεστημένους πρόσφυγες που ζούσαν στα Χανιά. Συχνά επρόκειτο για την επόμενη γενιά, τους απογόνους μη αποκτεστημένων Μικρασιατών, κάποιοι από τους οποίους μπορεί πλέον να μην ήταν στη ζωή.