Οι αρμένιοι πρόσφυγες εγκαθίστανται στην Νέα Κοκκινιά

Η πρώτη Έξοδος των Αρμενίων προς την Ελλάδα σημειώθηκε στα 1915-1916 ενώ στις αρχές του 1921 πραγματοποιήθηκε μαζική μετακίνηση Αρμενίων προς την Συρία και την Ελλάδα μετά την εκκένωση της Κιλικίας. Το κύμα της αρμενικής μετακίνησης προς την Ελλάδα κορυφώθηκε μετά τον Σεπτέμβριο του 1922 όπου οι αρμένιοι πρόσφυγες έφτασαν μαζί με τους χριστιανούς πρόσφυγες, κάτω από τις ίδιες δύσκολες συνθηκες και αντιμετώπισαν τα ίδια προβλήματα εγκατάστασης και αποκατάστασης. Διεθνείς οργανώσεις όπως η Near East Relief, o Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός και Αμερικανικά Ιεραποστολικά Σωματεία και αρμενικές οργανώσεις της Ευρώπης και της Αμερικής όπως η Armenian Benevolent Union, ο Αρμενικός Κυανούς Σταυρός και η Friend’s Mission for Industrial Relief ανέλαβαν το έργο της αρωγής στον αρμενικό προσφυγικό πληθυσμό, η πλειονότητα του οποίου είχε εγκατασταθεί στον αστικό χώρο.

Στο χώρο εκατέρωθεν του ρέματος Καναπιτσερή, ανατολικά από τη γέφυρα στη συμβολή των σημερινών οδών 7ης Μαρτίου, Τζαβέλα και Μπελογιάννη βρίσκεται το επίκεντρο της αρμενικής εγκατάστασης στην Νέα Κοκκινιά. Η εγκατάσταση δημιουργήθηκε μετά τον Σεπτέμβριο του 1922 όταν οι πληθυσμοί που έφταναν στο λιμάνι του Πειραιά αναζητούσαν χώρο εγκατάστασης στις άδειες εκτάσεις στα όρια των πόλεων. Ένας ατέλειωτος αυτοσχέδιος συνοικισμός από σκηνές στήθηκε γύρω από το ρέμα με Έλληνες και Αρμένιους πρόσφυγες. Ξύλινα παραπήγματα και αυτοσχέδια σπίτια από πλίνθους διαδέχτηκαν τις σκηνές. Οι Αρμένιοι πρόσφυγες δημιούργησαν στους νέους τόπους εγκατάστασης τις δικές τους κοινότητες, τις δικές τους θεσμικές μορφές αντιπροσώπευσης με την δημιουργία σχολείων, εκκλησιών, λεσχών και σωματείων (πολιτικών, πολιτιστικών, αθλητικών και φιλανθρωπικών). Μέσα από τη συμμετοχή προσπαθούν να επιβεβαιώσουν τη σχέση τους με την Κοινότητά τους και να διατηρήσουν τον αρμένικο τρόπο ζωής όπως σημειώνει η ανθρωπολόγος Παναγιώτα Αντωνίου στην διδακτορική της διατριβή. 

Η ίδρυση εκκλησίας και σχολείου αποτέλεσαν τις πρώτες οργανωμένες προσπάθειες της αρμενικής κοινότητας. Ο αυτοσχέδιος ναός και το αυτοσχέδιο σχολείο έδωσαν γρήγορα τη θέση τους στους χώρους και τους τόπους που αποτέλεσαν το σημείο συγκρότησης και συνάντησης της κοινότητας. Τα μέλη του Αρμενικού Κυανού Σταυρού (τμήμα του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού) και του Σώματος Ανοικοδόμησης και Ίδρυσης του Ζαβαριάν (που απαρτιζόταν από τους Αλμουχανιάν Μάικλ, Αρσαγκουνί Γιεγιά, Αβεντικιάν Τακβόρ, Αβσαριάν Βαχάν, Εοντεμισιάν Κρικόρ, Γκιουριουνλιάν Αρακέλ, Γαζαροσιάν Ραμέλα, Μανγκογιάν Οβαννές και Ντερκρικοριάν Σαρκίς) ίδρυσαν τον Σύλλογο – Σχολείο Ζαβαριάν και ανέλαβαν την ανοικοδόμηση του κτηρίου που θα στέγαζε το σχολείο. συγκεντρώνουν, με τη βοήθεια των συμπατριωτών τους, 750 δραχμές Με τη συμβολή της νηπιαγωγού Χαϊαστάν Ουσακλιάν λειτούργησε το Νηπιαγωγείο «Χριψιμιάντς» και το Δημοτικό Σχολείο «Ζαβαριάν», με 6 δασκάλους και 80 μαθητές, υπό τη διεύθυνση του Ζακάρ Ζακαριάν, το φθινόπωρο του 1927. Από την σχολική χρονιά 1928-29 το Σχολείο Ζαβαριάν στεγάζεται στον χώρο που βρίσκεται ακόμη και σήμερα. Το ίδρυμα Ζαβαριάν, πέρα του εκπαιδευτικού του ρόλου, λειτούργησε ως καταφύγιο, περιθάλποντας και βοηθώντας παιδιά, άστεγα και ορφανά.