Προβλέψεις για τις περιουσίες των ανταλλαγέντων

Η Σύμβαση Ανταλλαγής των πληθυσμών προέβλεπε την τύχη των κινητών και ακίνητων περιουσιών των ανθρώπων που θα ανταλλάσσονταν. Όπως φαίνεται και στα άρθρα της Σύμβασης Ανταλλαγής, η κινητή περιουσία των ανταλλαγέντων μπορούσε να μεταφερθεί ατελώς στη χώρα υποδοχής τους. Σε περίπτωση που έμενε πίσω, η κινητή περιουσία έπρεπε να καταγραφεί από τις τοπικές Αρχές παρουσία του ιδιοκτήτη. Όσον αφορά την ακίνητη περιουσία, αυτή θα εκκαθαριζόταν από τη Μικτή Επιτροπή και θα περιερχόταν στην κυριότητα του κράτους. Οι δε ανταλλαγέντες θα έφεραν μαζί τους έγγραφο της Επιτροπής με την αξία της περιουσίας τους, το οποίο θα τεκμηρίωνε στη χώρα υποδοχής την αξία και το είδος της νέας περιουσίας που θα έπρεπε να τους αποδοθεί.

Στα πλαίσια αυτά, λίγο πριν την έναρξη εφαρμογής της ανταλλαγής, επιτροπή μουσουλμάνων στα Χανιά επισκέφτηκε τον Γενικό Διοικητή Κρήτης ζητώντας να ξεκινήσει μια συντεταγμένη καταγραφή των περιουσιών τους πριν την αναχώρησή τους. «Ευρίσκομεν λογικωτάτην την αξίωσιν του Μουσουλμανικού στοιχείου […] Ο Ελληνικός πολιτισμός επιβάλλει όπως οι συμπολίται Οθωμανοί απέλθουν εκ Κρήτης με πάσαν δυνατήν ευκολίαν από μέρους των αρχών», σημείωνε η εφημερίδα Νέα Έρευνα σε δημοσίευμά της, δίνοντας την εντύπωση πως η καταγραφή των μουσουλμανικών περιουσιών ήταν στη διακριτική ευχέρεια των τοπικών αρχών. Λίγες μέρες αργότερα η ίδια εφημερίδα ενημέρωνε για την έναρξη καταγραφής των μουσουλμανικών περιουσιών στο Ηράκλειο, ώστε να χρησιμοποιηθούν για την εγκατάσταση των χριστιανών προσφύγων μετά την αναχώρηση των μουσουλμάνων.

Η διαδικασία καταγραφής των μουσουλμανικών ακινήτων, όμως, φαίνεται ότι προχωρούσε με αργούς ρυθμούς. Ενδεικτικό αυτού είναι η ειδοποίηση της Μικτής Υποεπιτροπής στην εφημερίδα Κρητική Επιθεώρησις, που αρχές Φεβρουαρίου 1924 καλούσε σε κατάθεση δηλώσεων περιουσίας των μουσουλμάνων, ώστε να καταρτισθεί μια εικόνα των ακινήτων που θα έμεναν στη διάθεση του κράτους.

Συνολικά, το ζήτημα της διαχείρισης των περιουσιών τόσο των χριστιανών της Τουρκίας, όσο και των μουσουλμάνων της Ελλάδας ήταν εξαιρετικά σύνθετο. Ακολούθησαν, μετά τις πρώτες αποφάσεις, σειρά νομοθετημάτων και συμφωνιών. Παρά τις διαφορετικές ανάγκες και προσδοκίες των προσφύγων, πολλές περιπτώσεις αποκατάστασης δεν είχαν δρομολογηθεί πριν τη δεκαετία του 1930, προκαλώντας δυσαρέσκεια στους ενδιαφερόμενους πληθυσμούς.