Τα «καστρόπληκτα» γύρω από την Ακρόπολη

Η κατοίκηση δίπλα στα κάστρα (με ή χωρίς χρήση του κάστρου ως μέρους της τοιχοποιίας ενός σπιτιού) απαντάται σε αρκετά μέρη της Ελλάδας. Η Ακρόπολη των Αθηνών του 19ου αιώνα, κάστρα σε αρκετά νησιά του Αιγαίου με χαρακτηριστικό παράδειγμα το κάστρο της Χίου όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες μετά το 1922 και το κάστρο του Διδυμοτείχου είναι ορισμένες περιπτώσεις. Η περίπτωση όμως της Θεσσαλονίκης, όπου υπήρξε μαζική εγκατάσταση των προσφύγων δίπλα στα εκτεταμένα τείχη της πόλης και όχι μόνο στο κάστρο ή στην Ακρόπολη όπως αλλού είναι η πιο γνωστή. 

Στη Θεσσαλονίκη κατοίκηση δίπλα στα τείχη υπήρχε σχεδόν σε όλο το ανάπτυγμά τους. Στα δυτικά τείχη και εκκινώντας από την πλατεία Μουσχουντή μέχρι την Ακρόπολη χτίστηκαν σπίτια τόσο εντός όσο και εκτός των τειχών. Στα ανατολικά τείχη εκκινώντας από το κτίριο του Ισλαχανέ και μέχρι τον Πύργο του Τριγωνίου η κατοίκηση έγινε μόνο εντός των τειχών όπως φαίνεται από  φωτογραφικό υλικό της εποχής. Πολλά από τα σπίτια αυτά διατηρούνται ακόμα, αν και αρκετά σε άσχημη κατάσταση. Η πιο γνωστή βέβαια περίπτωση σπιτιών σε άμεση γειτνίαση με τα τείχη είναι στην περιοχή της Ακρόπολης και κυρίως στην νότια πλευρά του βόρειου τείχους, στην οδό Επταπυργίου. Τα σπίτια αυτά είτε χρησιμοποιούσαν μέρος του τείχους ως τοίχο τους ή γειτνίαζαν άμεσα με αυτό. 

Στη φωτογραφία του 1933  η οδός Επταπυργίου (λήψη από τη μεσαία πορτάρα) εμφανίζεται ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη μια δεκαετία μετά τον ερχομό των προσφύγων.  Από τα σπίτια αυτά πλέον διασώζονται ελάχιστα. Στις φωτογραφίες απεικονίζονται απλές, μικρές κατοικίες και κτίσματα στην περιοχή γύρω από τους Αγίους Αναργύρους τη δεκαετία του 1960. Σήμερα δεν διασώζεται κανένα από αυτά. Στη τελευταία φωτογραφία διακρίνονται πόρτες ανοιγμένες στα τείχη. Το σημείο  της συγκεκριμένης φωτογραφίας φιλοξένησε αρκετές ταβέρνες τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, εποχή όπου παρόμοια συγκέντρωση χώρων εστίασης παρουσιάστηκε και στο Τσινάρι. 

Η περιοχή γύρω από τους Αγίους Αναργύρους είναι μία από τις πλέον τουριστικές της Άνω Πόλης, γεγονός που έχει μια αμφίδρομη σχέση με την προβολή του βυζαντινού παρελθόντος της πόλης. Η προβολή αυτή έχει επιτευχθεί μέσω της ανάδειξης των τειχών, ανάδειξη που έγινε με την κατεδάφιση των προσφυγικών σπιτιών. Μία διαρκής αναμέτρηση παρελθόντων και μνήμης.