Τα πρώτα προσφυγικά σωματεία, 1916-1930

Οι πρόσφυγες που καταφθάνουν στο Βόλο το 1922, συσπειρώνονται γρήγορα σε υπάρχοντα ενεργά σωματεία ή προχωρούν στη σύσταση νέων, σύμφωνα με τον τόπο καταγωγής τους αρχικά, με σκοπό να ικανοποιήσουν αποτελεσματικότερα τα κοινά τους προβλήματα. Ένα τέτοιο προσφυγικό σωματείο που προϋπήρχε της εγκατάστασής τους, ήταν ο «Σύνδεσμος Μικρασιατών Προσφύγων η Αλληλεγγύη». Ως έτος ίδρυσης του σωματείου αναφέρεται στην τοπική βιβλιογραφία το 1916, που αφορά όμως την απόφαση τροποποίησης του καταστατικού και όχι την ίδρυσή του. Πιθανότατα ήταν οι μικρασιάτες πρόσφυγες των ετών 1914-15 που το σύστησαν. Στις 7 Ιανουαρίου 1916 τα μέλη του σωματείου προχώρησαν στην τροποποίηση του καταστατικού «διά της διαγραφής εκ του παλαιού καταστατικού όλων των άρθρων εκείνων άτινα παρεξηγήθησαν ώς αποβλέποντα την εξυπηρέτησιν πολιτικών σκοπών σύν τη προσθήκη ειδικού άρθρου ρητώς καθορίζοντος ότι ο σύνδεσμος ώς οργάνωσις απαγορεύεται ρητώς ν΄άναμιγνύηται είς πολιτικούς αγώνας· ότι κατά συνέπεια ο σύνδεσμος είναι καθαρώς αλληλοβοηθητικόν σωματείον επιδιώκον την αλληλοβοήθειαν μεταξύ των μελών του (…)». (απόφαση Πρωτ. Βόλου 5/20.01.1916). 

Το 1922 το σωματείο «Μικρασιατικός Σύνδεσμος Προσφύγων Βόλου η Αλληλεγγύη» (ενδεχομένως πρόκειται για επανασύσταση/αλλαγή επωνυμίας του παλαιότερου σωματείου) ήταν υπεύθυνο για την εγγραφή των προσφύγων στο Δημοτολόγιο του Δήμου Παγασών, μέσα από τα πιστοποιητικά που εξέδιδε, με τα οποία οι πρόσφυγες εξέδιδαν προσφυγικά βιβλιάρια/ταυτότητες, απαραίτητες για την εγκατάστασή τους στον προσφυγικό συνοικισμό ή για την αγροτική τους αποκατάσταση. Ο Μικρασιατικός Σύνδεσμος αποτελούσε το πολυπληθέστερο προσφυγικό σωματείο με έντονη κοινωνική και φιλανθρωπική δράση, καταφέρνοντας να εκπροσωπεί πρόσφυγες που αποτελούσαν μέλη άλλων σωματείων, όπως ο «Σύνδεσμος Προσφύγων Νικομηδείας», ο «Θρακικός Σύλλογος Η Προποντίς», ο «Σύνδεσμος Προσφύγων Βιλαετίου Προύσσης και Προποντίδος», ο «Σύλλογος Προσφύγων Εγγλεζονησίου και Βρυούλων Ο Άγιος Νικόλαος», η «Ενωσις Προσφύγων Καϊστρίου Πεδίου», η «Μικραστική Ένωσις Εργατών», σωματεία που είχαν ιδρυθεί στο Βόλο έως και το 1925. Την επόμενη χρονιά ιδρύεται ο «Παμπροσφυγικός Σύνδεσμος Βόλου» με σκοπό τη συνένωση των προσφύγων τόσο από τη Μ. Ασία, όσο και από τη Θράκη, τη Βουλγαρία και τον Καύκασο. 

Στα προσφυγικά σωματεία, σταθερά επαναλαμβανόμενες επιδιώξεις, μέσα από τα καταστατικά τους, αναδεικνύονται η αλληλεγγύη, η ανακούφιση, η υποστήριξη, η αλληλοβοήθεια, η ενίσχυση, η συνένωση, η σύμπραξη, η μέριμνα, έννοιες πάνω στις οποίες έπρεπε να συγκροτηθεί εκ νέου μία συλλογικότητα, εκείνη του πρόσφυγα απέναντι σε ένα περιβάλλον γηγενών. Σύντομα θα ιδρυθούν και εργατικά-επαγγελματικά σωματεία αμιγώς προσφυγικά, ενώ πολλοί πρόσφυγες θα εγγραφούν σε επαγγελματικά σωματεία ανάλογα με την εργασία τους, π.χ. στο λιμάνι, στις μεταφορές, στο εμπόριο, ως καπνεργάτες, όπως ο «Σύνδεσμος Καπνεργατών και Καπνεργατριών Προσφύγων Βόλου η Ομόνοια».    

Από τα πρώτα αθλητικά προσφυγικά σωματεία, ο «Γυμναστικός Σύλλογος Η Νίκη», συστήθηκε με την αρχική επωνυμία «Γυμναστικός Σύλλογος Προσφύγων Βόλου του 1924, ένα αθλητικό ποδοσφαιρικό σωματείο που παραμένει ιδιαίτερα ενεργό ακόμη και σήμερα και άρρηκτα συνδεδεμένο με την ταυτότητα του πρόσφυγα της Ν. Ιωνίας. Άλλα προσφυγικά αθλητικά σωματεία ήταν βραχύβια και είτε λύθηκαν είτε συγχωνεύτηκαν, όπως ο «Ποδοσφαιρικός Σύλλογος Ένωσις Κωνσταντινουπόλεως Βόλου (1926), η «Αθλητική Ένωσις Νικομηδείων Βόλου» που ιδρύθηκε το 1929, και ο «Πανθεσσαλικός Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπόλεως» (1929).