Τα τρένα της μετανάστευσης, Akropolis και Hellas Express

Η μεταπολεμική οικονομική ανασυγκρότηση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας βασίστηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στην εργασία ανειδίκευτων εργατριών και εργατών από χώρες του ευρωπαϊκού νότου -Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα, Πορτογαλία Γιουγκοσλαβία- αλλά και από το Μαρόκο, την Τυνησία και την Τουρκία . Από το 1955 έως το 1973 διμερείς κρατικές συμφωνίες έφεραν στη Δυτική Γερμανία πάνω από 4 εκατομμύρια φιλοξενούμενων εργατριών και εργατών (Gastarbeiter) που εργάστηκαν κυρίως στον βιομηχανικό τομέα, πολλοί από τους οποίους στη συνέχεια επαναπατρίστηκαν.

Η μετανάστευση από την Ελλάδα ξεκίνησε το 1960. Η ανεργία και η υποαπασχόληση, το χαμηλό βιοτικό επίπεδο ιδίως σε μέρη μακριά από τα αστικά κέντρα όπου οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις απέδιδαν ελάχιστα στις αγροτικές οικογένειες αλλά και πολιτικοί λόγοι οδήγησαν πολλούς ανθρώπους στον δρόμο της μετανάστευσης. Ιδιαίτερα σε αγροτικές περιοχές που δοκιμάστηκαν σκληρά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, η φτώχεια, η ανεργία, η έλλειψη προοπτικής και οι καταπιεστικές πρακτικές ενός αυταρχικού κράτους οδήγησαν μαζικά στην αναζήτηση άλλης τύχης μέσω της μετανάστευσης. Η έλλειψη εκπαιδευτικών και κοινωνικών διεξόδων ενέτεινε το πρόβλημα, ιδίως για τους νεότερους και πιο ανήσυχους που βίωναν μία οικονομική και κοινωνική ασφυξία.   

Οι ελληνικές κυβερνήσεις της εποχής υποστήριξαν έντονα την εξέλιξη βλέποντας στη μετανάστευση έναν τρόπο αποσυμπίεσης των κοινωνικών εντάσεων της εποχής καθώς και την εισροή πολύτιμου συναλλάγματος. Προβλήθηκε ακόμα η ανάγκη δημιουργίας εξειδικευμένου βιομηχανικού προσωπικού το οποίο θα γύριζε στην Ελλάδα για να στελεχώσει την ελληνική βιομηχανία. Η πρόβλεψη αυτή, αν και εφόσον είχε αρχικά ορισμένα ερείσματα, αποδείχθηκε πολύ σύντομα μη πραγματοποιήσιμη καθώς η πλειοψηφία του μεταναστευτικού πληθυσμού απασχολήθηκε σε βιομηχανικές εργασίες χαμηλής εξειδίκευσης. 

Το μεταναστευτικό ρεύμα κινήθηκε προς διάφορες χώρες της Ευρώπης (Βέλγιο, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Αυστρία) αλλά ο κύριος όγκος του κατευθύνθηκε στη Δυτική Γερμανία. Περισσότεροι από 600 χιλιάδες Ελλήνων και Ελληνίδων μετακινήθηκαν προς την χώρα αυτή το διάστημα 1963–1973. Ο μεγαλύτερος αριθμός των ανθρώπων που μετακινήθηκαν προέρχονταν από αγροτικές κοινότητες της βόρειας Ελλάδας, κυρίως της Μακεδονίας. Μάλιστα πολλοί από τους μετανάστες ήταν προσφυγικής καταγωγής. Αρχικά μετακινήθηκαν νεαροί άνδρες αλλά από τη μέση της δεκαετίας του 1960 μετανάστευσαν και πολλές γυναίκες. Ο αγροτικός χώρος της Μακεδονίας που κατοικήθηκε μαζικά από πρόσφυγες μετά το 1922 άδειασε ξανά μετά από 40 χρόνια. Νομοί όπως η Δράμα, η Καβάλα, το Κιλκίς και οι Σέρρες έχασαν μεγάλο μέρος του νεανικού τους πληθυσμού. Πολλοί από αυτούς επαναπατρίστηκαν μετά το 1975. 

Οι Έλληνες μετανάστες στη Γερμανία ταξίδευαν αρχικά με το πλοίο «Κολοκοτρώνης» από τον Πειραιά για το Μπρίντιζι της Ιταλίας και από εκεί με τρένο μέχρι το Μόναχο. Από το 1963 η αμαξοστοιχία Hellas Express ένωσε την Ελλάδα με τη Γερμανία μέχρι το Ντόρτμουντ. Το 1967 αντικαταστάθηκε από το Akropolis Express τρένο που συνέδεε απευθείας την Ελλάδα με το Μόναχο. Στο τεκμήριο παρουσιάζονται τα δρομολόγια  των αμαξοστοιχιών Akropolis Express και Hellas Express του 1968. Η γραμμή σταμάτησε τη λειτουργία της το 1991 με το ξέσπασμα του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία. 

Το Ακρόπολις εγγράφηκε έντονα στη δημόσια μνήμη μέσω του τραγουδιού του 1972 του Άκη Πάνου, «Στο σταθμό του Μονάχου», πρώτη εκτέλεση Στράτος Διονυσίου. Οι στίχοι του τραγουδιού παρακάτω. 

Στο σταθμό του Μονάχου

με πέταξε άχου

η μαύρη μοίρα μου

μάνα κακομοίρα μου

Όπου να `ναι σουρουπώνει

το Ακρόπολις θα φτάσει

να `ταν και να κατεβάσει

ένα φίλο ή γνωστό

Στο σταθμό του Μονάχου

με πέταξε άχου

η μαύρη μοίρα μου

μάνα κακομοίρα μου

Κάθε άνθρωπος και γλώσσα

ποιόνε ξέρω ποιος με ξέρει

αφιλόξενα τα μέρη

παγωμένες οι καρδιές

Στο σταθμό του Μονάχου

με ξέχασε άχου

η μαύρη μοίρα μου

μάνα κακομοίρα μου

Δίπλα μου λαγοκοιμάται

ένας χίπυ πεινασμένος

ένας νέγρος μεθυσμένος

τα ναυάγια σωρό

Στο σταθμό του Μονάχου

με ξέχασε άχου

η μαύρη μοίρα μου

μάνα κακομοίρα μου