Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων

Τον Φεβρουάριο του 1923 η Ελληνική Κυβέρνηση απευθύνθηκε στην Κοινωνία των Εθνών ζητώντας την στήριξη της στην έκδοση ενός διεθνούς δανείου για την αντιμετώπιση του ζητήματος της αποκατάστασης των προσφύγων. Η ασταθής πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα και τα άσχημα δημοσιονομικά της χώρας απέτρεπαν τον δανεισμό και την αντιμετώπιση του ζητήματος της προσφυγικής αποκατάστασης. Η Κοινωνία των Εθνών σε μια προσπάθεια να επιλυθεί το όλο ζήτημα εισηγήθηκε την ίδρυση μιας διεθνούς Επιτροπής που θα ήταν υπεύθυνη για την υλοποίηση του προγράμματος αποκατάστασης, σε οικονομικό και διοικητικό επίπεδο. Η Τράπεζα της Αγγλίας σε συνεργασία με την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας έδωσαν λύση στο αδιέξοδο που είχε δημιουργηθεί σε οικονομικό επίπεδο. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1923 στη Γενεύη, η Ελληνική Κυβέρνηση και το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών προχώρησαν στην υπογραφή του Πρωτοκόλλου για την αποκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα και στην ίδρυση της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων, το οποίο συνοδευόταν από το Καταστατικό του νέου Οργανισμού. Στις 13 Οκτωβρίου του 1923 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως η επικύρωση του Πρωτοκόλλου της Γενεύης και η ίδρυση της  Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων.

Στα 23 άρθρα του ιδρυτικού καταστατικού του νέου Οργανισμού, της Επιτροπής Αποκατάστασης των Προσφύγων περιγραφόταν αναλυτικά ο τρόπος λειτουργίας της σε δοικητικό και οικονομικό επιπέδο καθώς και οι αρμοδιότητές της. Η ΕΑΠ διοικούνταν από τετρμελές συμβούλιο· η Ελληνική Κυβέρνηση διόριζε τα δύο της μέλη και και η ΚτΕ τα υπόλοιπα δύο ενώ ο πρόεδρος του Οργανισμού έπρεπε να είναι αμερικανός πολίτης. Το πρώτο Συμβούλιο αποτελούνταν από τον Henry Morgenthau, τον John Campbell, τον Στέφανο Δέλτα και τον Περικλή Αργυρόπουλο. Η ΕΑΠ λειτούργησε από τον Νοέμβριο του 1923 έως τον Δεκέμβριο του 1930, ενώ το Α΄ προσφυγικό δάνειο εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1924, δίνοντάς της τη δυνατότητα να προχωρήσει τα σχέδια αποκαταστάσης στον αστικό και αγροτικό χώρο. 

Στην περιφέρεια πρωτευούσης η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων δημιούργησε τέσσερις αστικούς προσφυγικούς συνοικισμούς στην Καισαριανή, το Βύρωνα,  τη Νέα Ιωνία και την Νέα Κοκκινιά. Παρότι τα σπίτια που κατασκεύασε η ΕΑΠ δεν επαρκούσαν για το σύνολο του πληθυσμού –δύο ή τρεις οικογένειες έζησαν στο ίδιο σπίτι για μεγάλο διάστημα– ενώ και τα βιομηχανικά οικόπεδα που παραχωρήθηκαν και τα δάνεια που δόθηκαν δεν μπορούσαν να καλύψουν το σύνολο των αναγκών σε κατοικία και εργασία. Δημιούργησαν όμως έναν αρχικό οικιστικό πυρήνα ενώ οι προσφυγικές βιοτεχνίες που επιδοτήθηκαν πρόσφεραν αρκετές θέσεις εργασίας. Αναλυτικές πληροφορίες για τους 4 αστικούς προσφυγικούς συνοικισμούς της ΕΑΠ στην Αθήνα και τον Πειραιά προσφέρουν οι τριμηνιαίες εκθέσεις της Επιτροπής που εκδόθηκαν από τον Μάρτιο του 1924 έως τον Νοέμβριο του 1928. Στις εκθέσεις υπήρχαν αναλυτικές αναφορές για την εξέλιξη των έργων που είχε αναλάβει η Επιτροπή, για το κόστος τους, αλλά και για την οικονομική και κοινωνική κατάσταση του προσφυγικού πληθυσμού στις περιοχές αυτές.