Εξώσεις και δημοπρασίες στη Θεσσαλονίκη

Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (ΕΤΕ) είχε κομβικό ρόλο στη διαδικασία απόδοσης των αποζημιώσεων των προσφύγων. Το έργο της εκτίμησης της αποζημίωσης των προσφύγων για την περιουσία που είχαν αφήσει στην Τουρκία ανέλαβε μια «Μικτή Επιτροπή» αποτελούμενη από με 11 μέλη, 4 από την Ελλάδα, 4 από την Τουρκία και 3 εκλεγμένα από την Κοινωνία των Εθνών. Σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης της Λωζάννης κάθε πρόσφυγας δικαιούταν αποζημίωση ίση με την περιουσία (κινητή, ακίνητη και σε χρήμα) που είχε στην πατρίδα του. Οι πρόσφυγες συμπλήρωναν μια δήλωση σχετικά με την περιουσία τους και το έργο της εκτίμησης αναλάμβαναν στη συνέχεια  κατά τόπους εκτιμητικές επιτροπές. 

Καθώς όμως το έργο της εκκαθάρισης των περιουσιών προχωρούσε αργά, το κράτος αποφάσισε να καταβάλει στους πρόσφυγες χρηματική προκαταβολή βάση της προσωρινής εκτίμησης της περιουσίας τους. Αποφασίστηκε τότε η έκδοση Ομολογιών με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου και αντίκρισμα τα ανταλλάξιμα ακίνητα (με εξαίρεση τα ακίνητα που είχαν παραχωρηθεί στην Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων). Το σύνολο της περιουσίας αυτής παραχωρήθηκε από το κράτος στην  ΕΤΕ, η οποία μπορούσε να τα εκποιήσει ή να τα μισθώσει ώστε να εξαργυρώσει τις ομολογίες. Το ποσοστό της προκαταβολής ανερχόταν στο  5-25% (ανάλογα με την περιουσία του κάθε πρόσφυγα) της αξίας των περιουσιακών του στοιχείων και καλύφθηκε από τα ομολογιακά δάνεια που εξέδωσε η ΕΤΕ από το 1926 έως το 1928. Η προκαταβολή δόθηκε κατά το 20% σε μετρητά και κατά το 80% σε ομολογίες. 

Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στην έναρξη δημοπρασιών των ακινήτων που είχαν περιέλθει στην κατοχή της τράπεζας. Στο νομό Θεσσαλονίκης ο αριθμός αυτός ανερχόταν στα 5.019 ακίνητα, εκ των οποίων τα 4.952 αστικά (εντός της πόλης), με συνολική αξία 1.113.647.971 δραχμές, ποσοστό που αναλογούσε περίπου στο 25% του συνόλου της αξίας των ακινήτων πανελλαδικά (4.431.763.333 δραχμές). Από τα ακίνητα αυτά μέχρι την 30.8.1927 είχαν εκποιηθεί μέσω δημοπρασιών 139 με αρχική εκτιμώμενη αξία 13.871.039 δραχμών. Τελικά πωλήθηκαν στη τιμή των 27.166.705 δραχμών, μια διαφορά της τάξης του 95,8%.

Υπό το πρίσμα αυτό, της έναρξης δηλαδή της διαδικασίας εκποίησης ή μίσθωσης των ακίνητων που είχαν περιέλθει στην κατοχή της, η ΕΤΕ φαίνεται ότι προχώρησε σε εξώσεις προσφύγων. Μία τέτοια έγινε στη συνοικία Τσινάρι της Άνω Πόλης τον Οκτώβριο του 1928. Σύμφωνα με το δημοσίευμα της Εφημερίδος των Βαλκανίων της 31.10.1928 ο επιστάτης της Προσφυγικής Τράπεζας ή Εθνοτράπεζας  (με τα ονόματα αυτά απαντάται συχνά η ΕΤΕ την εποχή εκείνη) συνοδευόμενος από χωροφύλακες «ώρμησεν επί χηρών και ορφανών και τας έρριψε ως σκουπίδια στους δρόμους». Η έξωση των προσφυγικών οικογενειών έγινε από τζαμί επί της οδού Κλειούς (Τσιναρλί τζαμί και μεντρεσές) όπου διέμεναν τα τελευταία 4-5 χρόνια. Το ακίνητο είχε πρόσφατα ενοικιαστεί σε ιδιώτη. Η εφημερίδα στηλίτευσε τη στάση της τράπεζας επικαλούμενη μαρτυρία των κατοίκων ότι της έξωσης δεν είχε προηγηθεί σχετική ειδοποίηση. Απηύθυνε ακόμη έκκληση προς τον διευθυντή της ΕΤΕ «να διατάξη εις τους επιστάτας του όπως φανώσιν ευγενέστεροι κατά την εκτέλεσιν των καθηκόντων αυτών δια να μην δημιουργούν τοιαύτα θύματα».    

Την ίδια περίοδο οι εφημερίδες της Θεσσαλονίκης δημοσίευαν συχνά αναγγελίες δημοπρασιών ακινήτων. Αρκετά από αυτά βρίσκονταν στην Άνω Πόλη. Ενδεικτικά παραθέτουμε εδώ δύο τέτοιες αναγγελίες, αμφότερες από την εφημερίδα  Μακεδονία. Η πρώτη είναι από το φύλλο της 17.10.1928 και περιλαμβάνει οικίες στις οδούς Ευδόξου, Αποστόλου Παύλου, Ακρίτα, Αιόλου, Μωρέας, Μουσών, Αθηνάς και Παλαμήδου. Η δεύτερη είναι από το φύλλο της 31.3.1930 και περιλαμβάνει οικίες στις οδούς Αποστόλου Παύλου, Αντιγόνης, Θεοφίλου, Κασσάνδρου, Ιουλιανού και Άρεως, καφενείο και κήπο στην οδό Αποστόλου Παύλου (πρόκειται για το καφενείο «Ελπίς» ή του Καραμανλή, σημερινό καφενείο «Η Πρίγκηπος), καθώς και οικόπεδα στις οδούς Ιουλιανού, Διός, Καλλιόπης και αρκετά εντός του Επταπυργίου.