Οι μικρασιάτες θαλασσινοί στο λιμάνι του Βόλου στην Κατοχή

Στην διάρκεια της Κατοχής, το λιμάνι του Βόλου ήταν υπό την κυριαρχία των Γερμανών· πολλά σκάφη επιτάχθηκαν, μαζί με το πλήρωμά τους. Ο πατέρας του Δημητρού Δέτση ήταν ψαροκαπετάνιος που είχε έρθει το 1924 από την Κωνσταντινούπολη μαζί με το καΐκι του και εγκαταστάθηκε στο προσφυγικό συνοικισμό της Αγριάς. Όταν οι Γερμανοί κατάσχεσαν το καΐκι τους βρήκαν μέσα το 16-χρονο γιο του Δημητρό.

Στις παραμονές της Απελευθέρωσης, τον Οκτώβριο 1944, σημαντικό τμήμα του λιμανιού καταστράφηκε από σφοδρό βομβαρδισμό της αγγλικής αεροπορίας, με στόχο τα γερμανικά ατμόπλοια που είχαν συγκεντρωθεί εκεί για τη φυγάδευση γερμανικών στρατευμάτων. Λίγο αργότερα οι Γερμανοί ανατίναξαν ο,τι είχε διασωθεί από το βομβαρδισμό, μεταξύ αυτών και πολλά καΐκια. Θύμα των καταστροφών ήταν και το καΐκι του Δημητρού Δέτση, ο οποίος εντωμεταξύ είχε προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ. Μόλις όμως φύγανε οι Γερμανοί κατάφερε να το γλυτώσει, με τη βοήθεια ανταρτών του ΕΛΑΝ – το ναυτικό τμήμα του ΕΛΑΣ. 

Άλλοι όμως Μικρασιάτες καϊξήδες συνεννοήθηκαν με τους αντάρτες, πήραν κρυφά από τους Γερμανούς τα επιταγμένα καΐκια τους και τα βούλιαξαν για να τα γλυτώσουν από την καταστροφική μανία των Γερμανών και για να βοηθήσουν το ΕΛΑΝ.  Μια τέτοια ιστορία αφηγείται ο Εγγλεζονησιώτης Κώστας Καϊάφας, γεννημένος το 1931 στη Νέα Ιωνία, ο οποίος εργαζόταν από μικρός στο καΐκι του θείου του, μια που ο πατέρας του είχε σκοτωθεί στη θάλασσα από τορπιλισμό. 

Το πρώτο διάστημα μετά την Απελευθέρωση το λιμάνι του Βόλου μετατράπηκε σε κέντρο διανομής των αγαθών που έφερε η UNRRA. Τα τρόφιμα όμως δεν έφταναν πάντα σε αυτούς που το είχαν περισσότερη ανάγκη. Μερικές φορές όμως τους βοήθησε η τύχη, όπως αφηγείται  ο ψαροκαπετάνιος Κώστας Μπουντούκος, γεννημένος το 1932 στο Βόλο, με καταγωγή από το Αϊβαλί.

Σε περιόδους πολιτικής και οικονομικής κρίσης βλέπουμε να ενισχύονται και πρακτικές παραβατικότητας. Αυτό συνέβη και στο λιμάνι του Βόλου το 1945, όταν οι εργασιακές ευκαιρίες στη καταστραμμένη χώρα ήταν λίγες και η δυνατότητα να «ενισχύσει» κάποιος το μεροκάματο με μικροκλοπές από την ξένη βοήθεια έκανε ακόμη πιο δελεαστική τη βαριά χειρωνακτική εργασία στο λιμάνι. Ο Μανώλης Παρασκευάς γεννήθηκε το 1928 στη Νέα Ιωνία Βόλου με καταγωγή από το Εγγλεζονήσι. Ο πατέρας του έκανε θαλάσσιες μεταφορές με ιδιόκτητο καΐκι.  Aφηγείται πώς έκλεβαν από τα εφόδια της UNRRA το καλοκαίρι του ΄45, όταν έκανε και τα  πρώτα του ένσημα ως ελεύθερος εργάτης στο λιμάνι.

Συνεντεύξεις:

Συνέντευξη του Δημήτρη Δέτση στη Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, 28/9/2017. Αρχείο Οπτικοακουστικών Μαρτυριών, Τμήμα Ι.Α.ΚΑ, Παν. Θεσσαλίας

Συνέντευξη του Δημήτρη Δέτση στη Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, 28/9/2017. Αρχείο Οπτικοακουστικών Μαρτυριών, Τμήμα Ι.Α.ΚΑ, Παν. Θεσσαλίας

Συνέντευξη του Κώστα Καϊάφα στη Μαρία Καραστεργίου, 19/3/2019. Αρχείο Οπτικοακουστικών Μαρτυριών, Τμήμα Ι.Α.ΚΑ, Παν. Θεσσαλίας

Συνέντευξη του Κωνσταντίνου Μπουντούκου στη Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, 31/1/2019. Αρχείο Οπτικοακουστικών Μαρτυριών, Τμήμα Ι.Α.ΚΑ, Παν. Θεσσαλίας

Συνέντευξη Μανώλη Παρασκευά στη Νένα Ζήση και στον Κώστα Ανέστη, 29/1/2019.) Αρχείο Οπτικοακουστικών Μαρτυριών, Τμήμα Ι.Α.ΚΑ, Παν. Θεσσαλίας

τη σύνταξη του κειμένου και των τεκμηρίων πραγματοποίησε η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας του Βόλου