Προκαταλήψεις για τους πρόσφυγες στον τοπικό Τύπο

Η σχετική βιβλιογραφία έχει επισημάνει ότι η άφιξη των προσφύγων και η εγκατάστασή τους στην Ελλάδα έγινε σε περιβάλλον σύγκρουσης με τους ντόπιους πληθυσμούς. Παρότι οι ίδιοι οι προσφυγικοί πληθυσμοί δεν ήταν ενιαίο σύνολο και είχαν μεταξύ τους πολλές διαφοροποιήσεις, ανέπτυξαν μια κοινή ταυτότητα που διέτρεχε τις διαφορετικές τάξεις, καταγωγές, τόπους εγκατάστασης· με έναν τρόπο, η ταυτότητα αυτή προσδιόρισε ένα μέρος του ελληνικού πληθυσμού ως «πρόσφυγες».

Οι πρόσφυγες, ιδιαίτερα η πρώτη γενιά, αντιμετωπίστηκαν από τους ντόπιους κάθε περιοχής εγκατάστασης κυρίως με αρνητική διάθεση. Αν και η ταλαιπωρία και ο ξεριζωμός των πληθυσμών αυτών ήταν συχνός τρόπος να περιγραφεί η κατάστασή τους στον Τύπο, επί της ουσίας οι πρόσφυγες δεν ήταν καλοδεχούμενοι από τους Έλληνες του ελλαδικού χώρου. Οι λόγοι των συγκρούσεων μεταξύ ντόπιων και προσφύγων ήταν πολιτικοί, οικονομικοί, πολιτισμικοί.

Ο τοπικός χανιώτικος Τύπος, ο αυτοπροσδιοριζόμενος ως φιλελεύθερος και δημοκρατικός, κατά τα πρώτα χρόνια άφιξης των προσφύγων στην πόλη φαίνεται να κρατούσε μια ήπια στάση όσον αφορά διάφορα ζητήματα που προέκυψαν μέχρι την τακτοποίηση των νέων πληθυσμών: δεν εντοπίζονται  στην αρθρογραφία του αντιπροσφυγικά σχόλια, επιθετικά πρωτοσέλιδα ή διαρκείς διαμαρτυρίες.

Όμως, σε μικρές στήλες των φύλλων των εφημερίδων, στα αστυνομικά δελτία, σε εκφράσεις εν τη ρύμη του λόγου των αρθρογράφων μπορεί κανείς να εντοπίσει τις αντιλήψεις εκείνες που αναπαρήγαγε ο δημόσιος λόγος των εφημερίδων στην τοπική κοινωνία, αποδίδοντας συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στους πρόσφυγες που είχαν εγκατασταθεί στην πόλη.

Η εφημερίδα Κήρυξ  το φθινόπωρο του 1922, στο  αστυνομικό δελτίο που δημοσίευε,   επισήμαινε την ιδιότητα του πρόσφυγα στις περιπτώσεις που αυτός εμπλεκόταν σε ένα συμβάν. «…συνελήφθη ο  Παράσχος Καρανικόλας του Νικολάου, ετών 45, πρόσφυξ εκ Μικράς Ασίας, διότι αφήρεσεν ελαιόκαρπον…». Σε συμβάν που εμπλέκονταν 3 άτομα, επισημαινόταν η προσφυγική ιδιότητα ενός από τους τρεις, όχι όμως η εντοπιότητα των υπολοίπων αντίστοιχα: «…συνελήφθησαν οι Μιχαήλ Σιάχος, Μικρασιάτης, Κυριάκος Πρωτογεράκης και Πολίτης Ραφαήλ…».

Λίγους μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 1923, η ίδια τακτική ακολουθείται  στο αστυνομικό δελτίο και της εφημερίδας Εσπερινός Ταχυδρόμος: «Συνελήφθησαν οι λωποδύται Νικόλαος Μανόπουλος, Όμηρος Ζαχαριάδης και Δημήτριος Γεροντάκης πρόσφυγες εφ’ ών ανευρέθησαν δραχμαί 2.187,50» επισημαινόταν για τον φόνο ενός Αρμένιου πρόσφυγα. Όμοια, δηλωνόταν η ιδιότητα του πρόσφυγα για έναν ακόμη εμπλεκόμενο σε απάτη, ενώ στις δύο επόμενες ειδήσεις για κλοπές τα ονόματα των κατηγορούμενων – πιθανότατα ντόπιων – δεν έφεραν ιδιότητα ντόπιου ή πρόσφυγα.

Τον Αύγουστο του 1923, η εφημερίδα Δημοκρατικός Αγών δημοσίευσε συνέντευξη του υπουργού Περιθάλψεως, Απόστολου Δοξιάδη. Η συνέντευξη περιλάμβανε και θέματα που σχετίζονταν με τη δημόσια υγεία της πόλης. Ο υπουργός ανέφερε ότι «… τα Χανιά και τα πέριξ μαστίζονται υπό ποικιλομόρφων αφροδισιακών νόσων, λόγω του συγχροτισμού Οθωμανίδων και προσφύγων μετά των εντοπίων, και δέον να αρχίση αμέσως εντατική εργασία προς καταπολέμησιν αυτών». Επρόκειτο για τον γνώριμο χαρακτηρισμό του «ξένου ως υγειονομική βόμβα» που έχει παρατηρηθεί σε πληθυσμιακές μετακινήσεις ανεξαρτήτως χρόνου και τόπου της μετακίνησης.

Η σειρά των δημοσιευμάτων κλείνει με το φύλλο της εφημερίδας Νέα Έρευνα από τον Ιανουάριο του 1924. Η εφημερίδα δημοσίευε τη διαμαρτυρία μιας ομάδας προσφύγων που επισκέφτηκαν τα γραφεία της Γενικής Διοίκησης Κρήτης για να υποβάλουν κάποια παράπονα. Κατήγγειλαν ότι εκεί «εξεδιώχθησαν… [υπάλληλος] τους ύβρισεν αποκαλέσας αυτούς μεθύσους, κλέπτας…» και αποχώρησαν κακήν κακώς μη μπορώντας να ασκήσουν το δικαίωμά τους, αν και πολίτες αυτού του κράτους.