Το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων

Η ίδρυση του Ταμείου Περιθάλψεως Προσφύγων (Τ.Π.Π.), με Νομοθετικό Διάταγμα στις 3 Νοεμβρίου του 1922, αποτυπώνει την αναγκαιότητα εξεύρεσης ουσιαστικής λύσης στο ζήτημα της στέγασης των προσφύγων σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο σε ολόκληρη την χώρα. Δύο μόλις μήνες μετά την συντριπτική ήττα του ελληνικού στρατού, την προσφυγική μετακίνηση να βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και τις διαπραγματεύσεις σε διπλωματικό επίπεδο να μην έχουν ακόμη ολοκληρωθεί,  η δημιουργία ενός ανεξάρτητου φορέα που θα εκπονούσε ενιαίο σχέδιο στεγαστικής αποκατάστασης φάνταζε ως η πιο κατάλληλη λύση. Η απόφαση για την ίδρυση του Ταμείου αναδεικνύει το μέγεθος των στεγαστικών αναγκών, παράλληλα όμως η προσπάθεια λύσης του στεγαστικού με πιο μόνιμες λύσεις από την επίταξη, σχετίζεται με την πολιτική παραδοχή ότι οι πρόσφυγες θα παρέμεναν στην Ελλάδα και δεν θα επέστρεφαν στη Μικρά Ασία. Η συνθήκη της Λωζάνης που ακολούθησε επισφράγισε τη μονιμότητα της κατάστασης αυτής.

Σύμφωνα με το Διάταγμα, το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με έδρα την Αθήνα και υπαγόταν στο Υπουργείο Περιθάλψεως. Είχε σκοπό την διαχείριση και διάθεση των χρημάτων και των ειδών που συγκεντρώνονταν από εράνους, κληρονομιές, δωρεές και κληροδοτήματα με σκοπό την περίθαλψη και την  εγκατάσταση των προσφύγων. Το ταμείο μπορούσε επίσης να λάβει τακτική ή έκτακτη κρατική επιχορήγηση καθώς και να γίνει αποδέκτης ειδικού φόρου που θα επιβαλλόταν για τους σκοπούς του. Η διοίκηση και η διαχείριση των διαθέσιμων πόρων του είχε ανατεθεί σε δεκαμελές Συμβούλιο με διετή θητεία. Στα 17 σύντομα άρθρα του Διατάγματος περιγράφονταν οι κανόνες λειτουργίας του, η στελέχωσή του από τον κρατικό μηχανισμό και ορίζονταν με ακρίβεια αρμοδιότητες των μελών του. Οι σκοποί και ο τρόπος ανάπτυξης της δράσης του και της αρωγής που θα πρόσφερε απουσίαζαν από το κείμενο

Το Τ.Π.Π. λειτούργησε από τον Νοέμβριο του 1922 έως τον Μάιο του 1925, αποτελώντας την πρώτη προσπάθεια κρατικής στεγαστικής πολιτικής. Διαχειρίστηκε χρηματικά κονδύλια προερχόμενα από εράνους και κρατικές επιχορηγήσεις, και κατασκεύασε 6.500 οικήματα, τα περισσότερα από τα οποία –περίπου 4.500– βρίσκονταν στην Αθήνα και στον Πειραιά, σε εκτάσεις που άνηκαν στο δημόσιο ή προέρχονταν από απαλλοτρίωση.  Ολοκλήρωσε και παρέδωσε 4.000 ξύλινα οικήματα με στέγη από γαλβανισμένο σίδερο και πισσόχαρτο, με 9.283 δωμάτια, ενώ άφησε σε εξέλιξη 2.500 οικήματα με 5.990 δωμάτια. Μονάδα αναφοράς αποτελούσε το δωμάτιο –αντιστοιχούσε ένα σε κάθε οικογένεια– και όχι το οίκημα. Το Ταμείο ασχολήθηκε αποκλειστικά με «έργα που άρχιζαν από την επιφάνεια του εδάφους και τελείωναν στη στέγη του οικήματος», και δεν ανέλαβε εργασίες υποδομής όπως η ύδρευση, η αποχέτευση, ο φωτισμός ή η διάνοιξη δρόμων. Το συνολικό ποσό που διαχειρίστηκε το Ταμείο ήταν 360.000.000 δρχ. Ξεκίνησε την υλοποίηση των προσφυγικών συνοικισμών στην Καισαριανή, τη Νέα Ιωνία, τον Βύρωνα και την Κοκκινιά που ολοκληρώθηκαν από την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ), στην οποία μεταβιβάστηκε η κυριότητα του συνόλου των έργων του Ταμείου που δεν είχαν ολοκληρωθεί.